Cumhuriyet gazetesi yazarı Prof. Dr. Emre Kongar, bugünkü köşe yazısında, Refah Partisi adayı Erdoğan'ın kazandığı 1994 yerel seçimlerinin nasıl kaybedildiğini yazdı.
Kongar'ın yazısı şöyle:
Recep Tayyip Erdoğan İstanbul tarihinde en düşük oyla seçilen belediye başkanıdır.
1963’ten itibaren yapılan seçimlerdeki başkanları, partileri ve aldıkları oyları aşağıda gösterdim:
1963 Haşim İşcan CHP 35.3 (mahkeme kararıyla)
1968 Fahri Atabey AP 48.8
1973 Ahmet İsvan CHP 63.6
1977 Aytekin Kotil CHP 56.0
1984 Bedrettin Dalan ANAP 49.6
1989 Nurettin Sözen SHP 35.9
1994 Recep Tayyip Erdoğan RP 25.1
1999 Ali Müfit Gürtuna FP 27.5
2004 Kadir Topbaş AKP 45.3
2009 Kadir Topbaş AKP 44.7
2014 Kadir Topbaş AKP 47.9
2019 Ekrem İmamoğlu 48.7
2019 (Tekrar) Ekrem İmamoğlu 54.2
***
1994 yılındaki yerel seçimler, 1980 darbesinin siyasete getirdiği sınırlama ve kısıtlamaların etkileri henüz aşılamadığı bir sırada yapılmıştır...
Ülke o yıl hâlâ, Evren yönetiminin zorbalığıyla kabul ettirilen ve Özal dönemiyle devam ettirilen 1982 Anayasası’nın baskıları ve geçmiş dönemlerin siyaseti paramparça eden, partileri kapatan, liderleri yasaklayan abuk sabuk uygulamalarının etkileri altındadır.
Eski liderlerin yasakları kaldırılmış, kapatılmış olan partiler, aynı liderler tarafından, yeni isimlerle kurulmuştur ama yasakların ve kapatılmaların etkileri hâlâ devam etmektedir.
Doğru Yol Partisi’nde Süleyman Demirel, yasaklı olduğu sırada Adalet Partisi’nin oylarını alan Özal’ın Anavatan Partisi ile rekabet halindedir.
Demokratik Sol Parti’de Bülent Ecevit, CHP mirasının peşindedir.
Sosyal Demokrat Halkçı Parti’de Erdal İnönü, CHP’nin mirasını temsil ettiği iddiasındadır.
Yeniden açılan Cumhuriyet Halk Partisi, Deniz Baykal’ın liderliğinde, kendi mirasını geri almaya çalışmaktadır.
***
1989 yılında yapılan bir önceki yerel seçimlerde SHP, Türkiye genelinde yüzde 28 oyla birinci parti olmuştur.
Ayrıca İstanbul, Ankara ve İzmir Belediye Başkanlıklarını da kazanmıştır.
Ama aradan geçen zaman zarfında ve 1991 seçimlerindeki ittifaklarla, SHP’nin oyları düşmüş, DYP’nin oyları yükselmiş, sonunda birinci parti olan DYP ile üçüncü parti olan SHP arasında Süleyman Demirel-Erdal İnönü ortak hükümeti kurulmuştur.
Özal’ın Evren baskısını devam ettiren yönetim döneminden sonra 1991 seçimlerinde iktidara gelen DYP-SHP ortak hükümeti, bütün Anayasal engellere, Evren’den sonra Cumhurbaşkanı olan Özal’ın çelmelerine ve siyasal cinayetlere rağmen, Demokratik Rejimi yeniden işletmeye çalışmaktadır.
Özetle 1994 yılında yasaklı liderlerin siyasete dönmeleri ve kapatılan CHP’nin yeniden açılması sonunda, Orta Sağ, Özal’ın Anavatan Partisi ile Demirel’in Doğru Yol Partisi arasında, Orta Sol da İnönü’nün SHP’si, Ecevit’in DSP’si ve Baykal’ın CHP’si arasında bölünmüştür.
1994 İstanbul seçimindeki adayları ve aldıkları oyları aşağıdaki tabloda gösterdim:
Tablodan da açıkça anlaşıldığı gibi, Orta Sol’un toplam oyu yüzde 33, Orta Sağ’ın toplam oyu da yüzde 37’dir.
Ama bunlar kendi içlerinde bölündükleri için, Erdoğan yüzde 25 gibi çok düşük bir oyla aradan sıyrılıvermiştir.
İşte bu tablo, hem “Şahsım Rejimi”nin ülkemize nasıl egemen olduğunu hem de Erdoğan/AKP iktidarının 2024 İstanbul seçimlerindeki tek umudunu açıklamaktadır.