Dünya çocuk klasikleri arasında yer alan Pinokyo’nun yaratıcısı Gepetto Usta, peki sizin evdeki minik Pinokyo kimden etkileniyor? İstanbul Rumeli Üniversitesi Çocuk Gelişimi Bölümü Öğretim Görevlisi Elif Türel Bor, çocukların yalan söyleme sebeplerini ve ebeveynlerin nelere dikkat etmesi gerektiğini açıklıyor.
Son zamanlarda çocuğunuz, sorduğunuz birçok soruya doğru yanıt vermiyor olabilir. Yalan söylemenin birçok sebebinin olduğunu belirten İstanbul Rumeli Üniversitesi Çocuk Gelişimi Bölümü Öğretim Görevlisi Elif Türel Bor, “Yalan, çocuklar için de yetişkinler için de bir savunma mekanizmasıdır. Endişe ve kaygı duyulan olaylar karşısında çocuklar kendilerini koruma altına almak ve cezadan kaçmak için yalana başvurabilir” açıklamasında bulunuyor.
Duygularını anlamaya çalışın
Öncelikle çocuğa ‘yalancı’ hitabından kaçınmak gerekir. Çocuğunuza sürekli doğruyu söyletmeye çalışmanız, aranızda bir mücadeleye dönüşür ve inatlaşma başlar. Bu durumdan kaçınmak için yapmanız gereken; duruma uygun hikâye ve oyunlar ile yalan söylemesine gerek olmadığını, doğru söylerse herkesin ona güven duyacağını açıklamaktır. Öncelikle çocuğunuza, yalan söylediği zaman ceza almayacağını hissettirin. Çocuklar, istedikleri bir nesne ya da ihtiyaç duydukları kişi için de yalana başvurabilir. Bu nedenle çocuklarınızın isteklerini fark etmek ve duygularını anlamaya çalışmak, iletişiminizi kuvvetlendirecektir. Çocukların hayal dünyası, yetişkinlere göre çok daha geniştir. Hayal ve gerçek arasındaki farkı anlamasına yardımcı olun.
Aile içi düzenin yalan söylemeye etkisi
Ailenin tutum ve davranışları, çocukları yalan söylemeye yöneltebilir. Baskıcı, otoriter bir aile tutumu varsa çocuk cezadan kurtulmak için yalan söyler. Aynı zamanda aşırı mükemmeliyetçi bir aile tutumunda çocuk, başarısızlığını örtmek için yalana başvuracaktır. Öncelikle çocuğunuzu olduğu gibi kabul etmelisiniz. Başarı ve başarısızlıkları ile hayatında ki tüm iniş çıkışlarında yanın da olduğunuzu göstermelisiniz ki çocuk, kendini kabullendirmek için yalan söylemek zorunda hissetmesin.
Çocuklar aslında yetişkinlerin aynasıdır. Bu nedenle çocuk rol model aldığı aile bireyinin tüm hareketlerini taklit etmeye başlar. Aile bireyinde davranış problemi görülüyorsa çocukta aynı davranışı sergileyebilir.
6 yaşından sonra dikkat
Yalan söyleme davranışı ile hayal gücü birbirinden ayırt edilmelidir. 5-6 yaşına kadar çocuklar abartılı söylemler de bulunabilir. Çocuğun hayal dünyasının geniş olması ve gerçeklik olgusunun zamanla gelişmesi bu durumu açığa çıkarır. “Yalan söyleme, bir davranış bozukluğudur.” Davranış problemleri sevgi ve ilgi ihtiyacından ortaya çıkar. Özellikle aileye yeni bir kardeşin katılması bu durumu açığa çıkarabilir. Çocuğunuza sevildiğini ve onun sevgisinin bölünmez olduğunu aranızdaki bağın size özel olduğunu hissettirmeniz gerekir. 6-7 yaşında bir çocuk yalan söyleme davranışı gösteriyorsa, altında yatan sebeplerin mutlaka araştırılması gerekmektedir. Bu durumda zaman kaybetmeden uzmana danışılmalıdır.
Neler yapmalısınız?
• Çocuğunuzu yalana itecek durumlardan kaçının.
• Çocuğunuzun sizi rol model aldığını unutmayın ve onun yanında asla yalan söylemeyin.
• Çocuğunuzu iyi tanıyın. Başaramayacağı görevleri istemekten kaçının.
• Baskıcı ve otoriter tutumdan uzak durun.
• Mükemmeliyetçi olmayın.
• Çocuğunuzu cezalandırmayın.
• Çocuğunuzu arkadaşları, kardeşi ve çevrenizdeki çocuklarla asla kıyaslamayın.
• Çocuğunuzu kendi yalanlarınıza ortak etmeyin.
• Çocuğunuza söylediğiniz sözlerde tutarlılık gösterin.
• Çocuğunuz sizinle her şeyi konuşabileceğini bilsin, açık fikirli olun. Çocuğunuzla iletişim kurun, onu dinleyin.
• Çocuğunuzu onaylayın, onu sevdiğinizi, onunla gurur duyduğunuzu ona hissettirin.
• Yalan bazen patolojik bir durum olarak karşımıza çıkabilir. Bu gibi durumlarda bir uzmana başvurulmalı ve mutlaka yardım alınmalıdır.