İklim değişiminden maliyet-fiyat dengesizliğine kadar bir dizi sorun yaşayan çiftçiler, gün geçtikçe tarımsal üretimden uzaklaşıyor. Geçtiğimiz aylarda yapılan çiftçi eylemleri de bunun en dikkat çekici göstergelerinden biri oldu. Yaşanan bu sorunlar, tarımsal üretimle ilgili tahminleri özellikle tahıllar üzerinden etkiliyor.
TÜİK’in dün yayımladığı “Bitkisel Üretim 2. Tahmini, 2024” raporuna göre üretim, 2023’teki aynı dönem raporuna kıyasla tarla ürünleri olan tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde (yem bitkileri hariç) yüzde 5.2 azalacak ve 75.3 milyon tona inecek. Buna karşın sebzelerde yüzde 6 artışla 33.7 milyon ton, meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde yüzde 3.5 artışla 28.4 milyon ton olacak. TÜİK’in “Bitkisel Üretim 1. Tahmini, 2024” raporunda ise değişim oranları tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde yüzde 2 düşüş, sebzelerde yüzde 5.6 ve meyveler, içecek-baharat bitkilerinde yüzde 3.4 artış şeklindeydi.
MISIR DA SORUNLU
2024 ile ilgili ikinci tahminlere tahıl ve diğer bitkisel ürün çeşitleri açısından bakınca, üretim buğdayda yüzde 5.5 azalışla 20.8 milyon ton, arpada yüzde 10.9 azalışla 8.2 milyon ton ve mısırda yüzde 8.3 azalışla 8.3 milyon ton olacağı öngörüldü.
Bu ürünlerdeki üretim düşüşü oranları bu yılla ilgili ilk tahminde sırasıyla yüzde 4.5, yüzde 8.7 ve yüzde 5.6 idi. İkinci tahmine göre ayrıca, üretim patateste yüzde 14 artışla 6.5 milyon ton, ayçiçeğinde yüzde 2.4 artışla 2.3 milyon ton ve şeker pancarında yüzde 8.9 azalışla 23 milyon ton olacak.
12.5 TRİLYON DOLAR
Allianz Trade’in tarımla ilgili araştırmasına göre 2021’de 8.3 trilyon dolar olan küresel tarımsal gıda pazarının büyüklüğü bu yıl 9.1 trilyon dolara ulaştı. 2029 ile ilgili tahmin ise 12.5 trilyon dolar. Ancak yine rapora göre iklim, yüksek yakıt ve gübre fiyatları tehdit oluşturuyor.
DESTEKLERDE YASA YİNE UNUTULDU
İktidar tarım desteklerini yine yasada öngörülen tutarın altında bıraktı.
Tarım Yasası’nın “tarımsal desteklemelerin finansmanı” başlıklı 21. maddesinde, “Bütçeden ayrılacak kaynak, gayrisafi milli hasılanın yüzde birinden az olamaz” hükmü yer alıyor. Güncel orta vadeli programa (OVP) göre 2025’te GSYH 61.5 trilyon TL olacak. Yasanın uygulanması halinde tarımsal destek için 615.4 milyar TL ayrılması gerekiyordu. Ancak 2025 bütçesinde 135 milyar lira ayrıldı. Böylece çiftçiye verilecek destek yine devede kulak kalacak. Bütçenin bu haliyle yasaya aykırı olduğunu belirten TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Üyesi Vehbi Bakırlıoğlu, “Tarımsal desteklerin GSYH’deki payı 2023’ten beri binde 2. Oysa 2003’te binde 6’ydı” dedi. Bakırlıoğlu ayrıca, çiftçinin borcunun ise verilen destek bütçesinin 5.5 katı olduğunu anımsattı.
