CHP, TBMM İliç Maden Kazasını Araştırma Komisyonu çalışmaları kapsamında hazırladığı raporunu komisyona sundu. CHP Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Deniz Yavuzyılmaz imzalı, ülkede madencilik politikalarının da irdelendiği raporda İliç’in iktidarının politikalarının bir sonucu olduğu belirtildi. “Türkiye’de, vahşi madencilik uygulamaları, yasalar aracılığıyla norm haline getirilmektedir” vurgusuyla Maden Yasası’nın etkisizliğine dikkat çekildi. Söz konusu yasanın AKP iktidarında 27 kez değişikliğe uğradığı, yasayla beraber madenlerin özelleştirilmesinin hızlandırıldığı kaydedildi.
İliç’teki felaketin nedenlerinin sıralandığı raporda, birincil sorumlunun “Çevre Etki Değerlendirme (ÇED) Genişletme Raporu”nda imzası bulunan Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum olduğu ifade edildi. Sorumlu olmasına rağmen Kurum’un komisyona gelmediği ve hiçbir görüş vermediğine dikkat çekildi. Raporda, sorumlu olarak çevre bakanlığının yanı sıra “Farklı denetimlerde tespit ettiği aykırılıklara karşın işletmenin faaliyetlerini durdurmayan ya da durdurma kararlarını kaldıran, tüm aykırılıklara ve tahribatlara karşı verilen para cezalarının yüzlerce katı teşvik, muafiyet, indirim sağlayan, denetim ve denetime konu verilerin elde edildiği kontrol izleme ve benzeri kolluk faaliyetlerini özel şirketlere devreden Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Erzincan Valiliği, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı ile Devlet Su İşleri’ne” işaret edildi.
ÖRTÜLÜ KAZANÇ
21 Haziran 2022’de Anagold’un işlettiği madende yığın liç sahasına ait boru hattının patlaması anımsatılan raporda, 16 milyon 440 bin lira idari para cezası verilmiş olsa da şirketin 222 milyon lira vergi borcunun silindiği tespitinde” bulunuldu. Şirketin elde ettiği gelirlerin transferiyle ilgili sorun olduğu ifade edilerek, “SSR, yurtdışındaki firmaları ile faturalaşmaları neticesinde kâr transferleri yapmaktadır. Hazine Bakanlığı tarafından örtülü kazanç, örtülü sermaye ve kâr transferleri hakkında gerekli incelemelerin yapılması önem arz etmektedir” dendi.
HALKA ‘YARDIM’
Raporda, şirketin bölge halkının madenin olası zararlarına yönelik itirazlarını engellemek adına 2016’da “Ekonomik Yer Değiştirme ve Geçim Kaynaklarını Destekleme” adlı protokolle yakacak ve hayvancılık olmak üzere 130 bin lira yardım yapacağını duyurduğu da belirtildi.
‘TEK YUMURTA İKİZİ’
Şirketin, bölgedeki kuruluşlarla işbirliği anlaşmalarıyla sosyal onay elde etmeye çalıştığı belirtildi. Komisyonda yalnızca Anagold Madencilik temsilcilerinin dinlendiği belirtilen raporda, liç sahasına oksitli cevheri getirip yığan Kartaltepe Madencilik adında ikinci bir şirket daha olduğuna dikkat çekildi. “Kartaltepe Madenciliğin ortaklık yapısına baktığımız zaman yüzde 80’inin SSR Mining ve yüzde 20’sinin Çalık Holding olduğunu görmekteyiz. Bu şirketlere tek yumurta ikizi şirketler denilmektedir” bilgisi verilen CHP raporunda, entegre tesisinin ünitelerini farklı projeler halinde göstererek ÇED’e ayrı ayrı başvuruda bulunulduğu buna göre, “Entegre tesisler için tek ÇED süreci işletilir” kuralı ihlal edildiğine işaret edildi.
‘403 MİLYON DOLARI ÖDEMEDİ’
Anagold’un Türkiye’den “yatırım teşvikleri ve makine teçhizat için vergi indirimi” aldığı belirtilen raporda, “Teçhizat alımı yapıldığı dönemde KDV oranı yüzde 18 olmasına rağmen bu firmadan yüzde 0’a yakın KDV alınmıştır. Ülkemizde efektif vergi yükü yüzde 6.38 civarındadır. Firma ülkemizde yürüttüğü faaliyetleri Kanada’da veya Amerika’da yürütseydi yüzde 11.25 oranında efektif vergi ödeyecekti. Çöpler Madeni’nde yapmış olduğu üretimi Kanada’da yapmış olsa vergi ve devlet payı olarak 403 milyon dolar daha fazla para ödeyecekti” dendi. “Anagold Madencilik’in bugüne kadar 91 milyon dolar devlet hakkı ödediğine, 2023 yılında ise 14.6 milyon ödeyeceğine işaret edilen raporda, “Devlet hakkı oranlarının yüzde 12 ile 15 arasında olduğu düşünüldüğünde çıkarılan altının en az yüzde 85’inin yabancı şirketler eliyle yurtdışına gittiğinin açık göstergesidir” dendi.
