Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nden (MIT) Joseph Weizenbaum'un 1960'larda geliştirdiği ELIZA, bugünün ChatGPT'si gibi gelişmiş geniş dil modelleri seviyesinde olmasa da sohbet botu özelliklerine sahipti.
İsmini George Bernard Shaw'un tiyatro oyunu Pygmalion'daki Eliza Doolittle karakterinden alan dil modeli, birkaç belirli senaryo üzerinden kullanıcılarla sınırlı bir şekilde sohbet edebiliyordu.
Independent Türkçe'de yer alan habere göre bu metinlerin en popülerinde ELIZA, terapist gibi davranarak kullanıcının ifadelerini sorularla detaylandırmasını sağlıyordu. Böylece kullanıcı, yaşadığı sorunun derinine iniyordu. Örneğin kendini kötü hissettiğini söyleyen birine sıkıntısının ne olduğunu soruyordu. Kullanıcı "Bütün erkekler aynı" yanıtını verince program "Hangi açıdan?" diyordu ve sohbet bu şekilde devam ediyordu.
ARTIK KULLANILMAYAN BİR PROGRAMLAMA DİLİNDE YAZILDI
Weizenbaum, ELIZA'yı kendisinin geliştirdiği ve artık kullanılmayan bir programlama dilinde yazmıştı. Ancak çok kısa süre içinde bunu başka bir dile kopyalamasının ardından orijinal versiyon geçerliliğini yitirmişti.
ELIZA'nın ilk kodunun uzun süre boyunca kaybolduğu sanılıyordu. Ancak Stanford Üniversitesi'nden Jeff Shrager ve MIT arşivcisi Myles Crowley, orijinal kodun tamamını 2021'de Weizenbaum'un kağıtları arasında buldu.
Shrager, diğer bilim insanlarıyla işbirliği içinde kodu temizleyip tamamlayarak ELIZA'yı geri getirmeyi başardı.
Live Science'a konulan Shrager, "İlk yapay zeka öncülerinin nasıl düşündüğüne yönelik özel bir ilgi duyuyorum" diyor:
Bilgisayar bilimcilerinin kodlarına sahip olmak, düşüncelerinin bir kaydına sahip olmak gibi ve ELIZA, iyisiyle kötüsüyle erken dönem yapay zekanın mihenk taşı olduğu için onun aklında ne olduğunu bilmek istiyorum.
Henüz hakem değerlendirmesinden geçmeyen çalışma önbaskı sunucusu arXiv'de yayınlandı. Araştırmacılar yeni ELIZA'nın, orijinal versiyonuyla neredeyse aynı yanıtları verdiğini söylüyor. Sohbet botuyla ilgili tek sorunun, kullanıcılar sayı yazınca programın çökmesi olduğunu ifade ediyorlar.
Ekip orijinal versiyonu değiştirmemek adına bu sorunu düzeltmemeye karar vermiş. Shrager, "Böyle bir şey, orijinal Mona Lisa'daki yanlış bir fırça darbesini düzeltmek gibi olurdu" diyor. Shrager, ELIZA'nın insan-bilgisayar iletişimini araştırma amacıyla tasarlanmasına karşın sohbet botu özelliğinin bunun önüne geçtiğini söylüyor.
Makalenin yazarlarından David Berry, ELIZA bugünkü yapay zeka botları kadar gelişmiş olmasa da dönemin teknolojisine göre epey ileri seviyede olduğunu belirtiyor:
Sohbeti bir süre devam ettirebiliyor.
Shrager ise ELIZA'nın bugünkü araçlara kıyasla öne çıktığı noktanın "dinlemek" olduğunu ekliyor. ChatGPT gibi botlar, cümleleri tamamlamaya çalışırken ELIZA, kullanıcının konuşmayı sürdürmesini amaçlıyordu. ELIZA'nın bu yönüyle, yanlış bilgi verme veya taraflı davranma gibi sorunlara daha kapalı olduğu söylenebilir. Bunlar, günümüz sohbet botlarının en çok karşılaştığı eleştiriler arasında yer alıyor.
